Blockchain Yenilenebilir Enerjinin Geleceği mi?

Blockchain (Blok zinciri) teknolojisi; özellikle 2017 yılından itibaren bir anda dolar karşısında hızlı bir şekilde yükselen Bitcoin dijital para biriminin kısa yoldan zengin olma hayalleriyle yanıp tutuşan insanlarca yoğun rağbet görmesi sonucu hayatımızda daha çok anlam ifade etmeye başladı. Anonim bir isim olan “Satoshi Nakamoto” kişi ve kişilerince 2008 yılında yayınlanan makale sonrası ilk kez karşılaşıyoruz Blockchain ve Bitcoin ile. 2010 yılına gelindiğinde ise Bitcoin’in web üzerinden pizza sipariş etmekten başka bir işlevi yokmuş gibi görünüyordu. 10.000 tanesi bir pizza etmeyen Bitcoin zamanla değerlendi, değerlenirken dikkat çekmeye başladı ve dikkat çektikçe altındaki teknoloji üzerinde yeni dijital para birimleri ve yeni teknolojiler geliştirilmeye başladı. Şu anda 10.000USD ve üzeri değere sahip Bitcoin altında yatan teknoloji Blockchain tüm cazibesiyle incelemeye değer bir konu haline geldi; hatta kim çevrelerce önümüzdeki on yıllarca hayatımızı şekillendirecek önemli bir araç olarak görülüyor.

Peki Blockchain (Block zinciri) teknolojisi nedir?

En basit anlatımı: “Özel bir ağı bulunan merkezi olmayan bir veri tabanıdır.” Örnek üzerinden anlatalım. Hepimizin az ya da çok bir miktar parası var, bu parayı “banka” ismini verdiğimiz sanal bir varlığa bazı sözleşmelerle yatırıyor ve o anda balya balya paralarımızın kağıt maddesi varlığını unutuyoruz, paramız sadece bir “veri” olarak banka denilen sanal onay kurumunda hayatını sürdürmeye başlıyor. Banka sanal varlığının içerisinde sanal bir varlık/veri olan “para” ile yine sanal işlemler yapıyoruz. Banka onaylayıcı kurum nezdinde paramızı havale edebiliyoruz, eft yapabiliyoruz, alışveriş yapıyoruz. Her işlemde aracı kurum olan Banka kurumu “para miktarı” ile ilgili veriyi kontrol ediyor ve onaylıyor. Bu finansal verinin tekeli Bankalardadır. İşte Blockchain teknolojisi bankanın “para verisiyle” ilgili aracılığını ortadan kaldırabiliyor. Bu teknolojide para verisiyle ilgili bilgi bilgisayarlardaki işlemleri kaydetmek için kullanılan merkezi olmayan, dağıtılmış ve halka açık dijital kayıt defterlerinde tutuluyor. Bu kayıt defterlerinin olduğu blokchain ağı kişisel bilgisayarlarda tutulur. Yani bir kayıt defterinde yapılan bir değişiklik her bir kayıt defterinde ayrı ayrı değiştirilmeli ve onaylanmalıdır. Bu nedenle istenmeyen bir işlem olduğunda her bir bilgisayarda bulunan kayıt defterinde aynı işlem yapılmalı, tabiri caizse her bir bilgisayar “hack”lenmelidir. Teorik olarak bu mümkün değil denemez, ama merkez bankasının soyulması da teorik olarak mümkün, hatta merkez bankasının soyulabileceğini ele alan İspanyol yapımı bir dizi bile mevcut. Ama ister inanın ister inanmayın blockchain’in doğası hacklemeyi imkanız kılmaktadır. Blok zincirleri teorik olarak kurcalanamaz çünkü “blok zincirindeki her bloğa özgü kriptografik parmak izi ve “konsensüs (ortak uzlaşı) protokolü” kullanırlar – yani ağdaki her bilgisayar ortak bir işlem geçmişini kabul eder. Eğer kuantum bilgisayarına sahip çok zengin ve çok iyi bir hacker(!) iseniz tüm blockchain ağında bulunan bilgisayar gücünün %51’inden fazlasına hakim olmanız gereklidir. Yani kısaca şimdilik imkânsız.

Sonuç olarak Blockchain üçüncü bir kişiye/kuruma ihtiyaç duyulması gereksinimini ortadan kaldırır. Güvenilir bir veri tabanı, bir P2P (Peer To Peer) ağ oluştur ve sadece “para verisi” konusunda değil neredeyse her türlü verinin güvenle işlem görmesini sağlar.

Enerji Canavarı Bitcoin!

Bu yazıyı okuyan pek çok kişinin bildiği üzere blockchain teknolojisinin kendisi zaten bir “enerji canavarı” sayılabilir. Bu kısmen “Bitcoin üretim” çılgınlığından kaynaklı. Satoshi Nakomoto isimli anonim kişi/kişiler bu teknolojiyi insanlığa hibe ettikten sonra (evet hibe etmiştir, ilginç bir ayrıntı değil mi?) bitcoin madenciliği ismi verilen bir olayla baş başa kaldı insanlık. Teknolojik ayrıntısına çok girmeden anlatmak gerekirse; “bitcoin/veri (ve diğer dijital paralar) madenciliği” bilgisayar işlemcisi ve/veya ekran kartı işlemcileriyle blockchain veri tabanı üzerinde yapılan transferleri geçerli kılmak ve “ödül” kazanmak için nodül(node) denilen (Yani blockchain veritabanını bilgisayarına indirmiş “node” istemcilerinin) bilgisayarların matematiksel problemleri çözmesi olayıdır. Tabi blockchain işlem sayısının artması nedeniyle tipik bir ev bilgisayarının günümüzde bu “problemleri” çözmesi ve ödül olarak bitcoin kazanması pek mümkün değil. O yüzden “Veri madencileri” artık milyonlarca nodülden oluşan devasa bir sistem oluşturmuş durumdalar. En küçük nodül 8 bilgisayarın en yeni çıkan oyunu oynarken harcadığı elektriği harcıyor. En az 6 ayda bir yeni çıkan işlemci ya da ekran kartlarıyla sistemlerini büyütüyor ve elektrik harcamasını arttırıyor. Bir de bunu profesyonel bir şekilde yapan Veri Madenciliği havuz şirketleri ve üreticileri oluşmuş durumda, onlarda boş duran ve gün boyu yatan kişisel bilgisayarları basit programlar ve küçük gelirlerle ağ üzerinden madencilik havuzu için kullanıyor. Yani bitcoin kazanma hayali yaşayan bir çok son tüketici de olaya bir şekilde dahil edilmiş durumda. Bu nedenle basında “Bitcoin üretiminin Cambridge Üniversitesi tarafından yayınlanan verilere göre yıllık yaklaşık 60 terawatt elektrik tüketimi ile dünyada 176 ülkeden daha fazla elektrik tükettiği, Diyarbakır’da yapılan operasyonda fabrika kadar elektrik tüketen evin bir Bitcoin üretim üssü” olduğu haberlerini okumaya/izlemeye devam edeceğiz.  Evet “sadece Bitcoin üretimi” için kullanılan elektrik 60 TERAWATT (CIA tarafından 2016 verilerine dayanarak hazırlanmış), dünya elektrik tüketiminin (20.863TW) %0,28’ine tekabül ediyor. “1 Bitcoin transferi 862 KW saat enerji harcarken Visa kartıyla yapılan 100.000 transfer sadece 169 kilovat/saatlik enerji harcıyor. Bunun sebebi, “proof of work” (çalışma kanıtı) denen bir çalışma prensibi (konsensüs algoritması).”Yani transferi geçerli kılmak için onay aşamasında gerekli gereksiz tüm nodüllerin/bilgisayarların çalışmasından kaynaklı elektrik tüketimi.

Ama bu temel çalışma prensibine dayanan farklı çalışma prensipleri de geliştiriliyor ve bu nedenle bu tarz enerji tüketiminin ciddi bir oranda azalacağı ön görülebilir. Tüm nodüllerin tamamen veri madenciliği yapmak üzere kurulmadığı ve Transferlerin kullanıcıların ağdaki paylarına (ödedikleri depozitoya) göre paylaştırıldığı, yani %10 payınızın olması durumunda data madenciliğinin %10’unu yaptığınız  pay kanıtı (proof of stake) ve sadece güvenilir nodüllere transferlerin geçerliliğini kanıtlama gücünü veren ve bu nodüllerin herhangi bir kötü niyetli eylem gerçekleşmesi halinde kendi ünvanlarını riske atmalarına dayalı Otorite kanıtı (proof of authority) ismi verilen ve daha az enerji tüketimi yapan çalışma prensiplerine örnek verilebilir.

Blockchain ve Enerji Teknolojisinde kullanımı

Peki Enerji ve özelde yenilenebilir enerji sektöründe başka nerelerde kullanılabilir bu teknoloji? Şimdi 3.kişilere ihtiyaç duymadan onay ve kontrol gerçekleştirebildiğimiz için birçok bilgiyi, veriyi transfer edebileceğimiz merkezi olmayan bir mekanizmadan söz ediyoruz. Ve merkezi olmaması enerji sektörünü kökten değiştirebilir. Bunun kokusunu alan birçok enerji şirketinin şimdiden bilgi teknolojisi kökenli CEO’ları transfer ettiğini görebilirsiniz. (Bana göre boşa kürek çekiyorlar, merkezde durmaktan vazgeçsinler yeter)

Blockchain’in tek işlevinin dijital para olmadığından söz etmiştik, özellikle akıllı sözleşmelerle/kontratlarla birçok alanda kullanılabileceğini biliyoruz. Bu durumda basit bir akıl yürütmeyle:, toptan elektrik satışı, perakende elektrik satışı, doğrudan istemciler arasında ikili satış yönetimi (Peer To Peer), elektriksel veri yönetimi, yük tevzi merkezleri yönetimi, şebeke dengelemesi, scada sistemleri, mikro şebeke yönetimi, akıllı şebekeler, Petrol ve Gaz şebekesi yönetimi, Enerji depolama ve kullanımı, Enerji Borsası ( evet EPİAŞ), dinamik fiyatlandırma, Dağıtım özelinde düşünülürse sözleşme yönetimi, abonelik yönetimi ve hatta ödeme yöntemi olarak bitcoin vb. paraların kullanımı, TEİAŞ özelinde siber elektrik saldırılarının önlenmesi için şifreleme teknikleri kullanımında, FV Güneş enerjisi özelinde aynı kişiye ait birden fazla tesisin haberleşmesi ve uzaktan kontrolü için geliştirilen teknolojiler vb. alanlarda  kullanılabilir.

Murat GÜVEN

mguven@isteilham.com Bizi sosyal medya hesaplarımızdan da takip edebilirsiniz.