İnovasyon Projeleri Yönetimi / Müjgan ÇETİN

Müjgan ÇETİN

İnovasyon, son 10 yılın kavramı… Bu yeni kavram; terminolojisi, gerekleri, felsefesi ile hayatlarımıza yenilikler getirdi. Aynı zamanda süreçleri, yönetim sistemleri, kültürü ve projeleri ile de farklılığını pekiştirdi. Bu yazımda inovasyon’un anlamı, yaklaşımı, felsefe farklılığını kısaca özetleyerek, sizlere özellikle, inovasyon proje yönetiminin çok karıştırıldığı ar-ge projeleri ile arasındaki farklılıklarından bahsetmek istiyorum.

Öncelikle, terminolojik farklılıkları ifade etmek istiyorum. İnovasyon; buluş ve yaratıcılık değildir, sadece teknolojik ürün demek değildir, ar-ge ve ür-ge değildir, iyileştirme ve geliştirme değildir, diyerek; uluslararası referans doküman yazarlarından biri olarak ISO-56000:2020  İnovasyon Yönetimi – Terimler ve Tanımlar’ de yazdığımız hali ile İnovasyon terimini ifade etmek istiyorum.

‘İnovasyon; finansal veya sosyal değerin gerçekleştiği veya yeniden dağıtıldığı yeni veya değiştirilmiş unsurdur.  Bu unsur; ürün, hizmet, süreç, model, yöntem vb olabilir. Yenilik ve değer; ilgili tarafların algılamasına bağlıdır. Değeri önemli kılan, ifade edilen veya edilmeyen ihtiyaçların karşılanmasıdır.  Yenilik ve değer, inovasyon kavramı için gerekli ve yeterli nitelikleridir. Bir inovasyonun değeri, zaman içinde netleşir, ilgili tarafların algılamasına bağlıdır ve değerin gerçekleştirilmesi nihai hedef olur.‘

Bu tanımda özellikle vurguladığımız gerekli ve yeterli şartlar; yenilik ve değerdir. Yeniliğin; sadece ürün yeniliği olmadığını ve hizmet, süreç, model, yöntem vb bir yeni unsur olduğunu vurgulayarak, yenilik ile elde edilen değerin, işin sonunda gerçekleşmiş olmasının önemine dikkatlerinizi çekiyoruz.

Yaratıcılık, bir probleme çözüm için bir fikri, bir kavramı ortaya çıkarma yeteneğidir. Yaratıcılık ayrıca inovasyon faaliyetlerini destekleyen bir kültürün önemli bir özelliğidir.  Genellikle inovasyon  faaliyetlerinin ve süreçlerinin bir parçası olmasına rağmen, her yaratıcı proje, iş, ürün fikir İnovasyon ile sonuçlanmaz. İnovasyon, tabi ki yaratıcı yaklaşımlar ve fikirler gerektirir ancak en temel özelliği değerin gerçekleştiği sonuçtur.

Buluş, inovasyon ile karakterize edilir. Bir buluş, daha önce hiç mevcut olmamıştır, buluşlar yeni olmakla sınırlandırılmıştır. Ancak, buluşun gerçekleşmiş olması, hedef kitle için değerin gerçekleştiği anlamına gelmez. Kullanıma alınmayan milyonlarca patent raflardaki dosyalarda beklemektedir. Buluş gerçekleşmiş olmasına rağmen İnovasyon gerçekleşememiştir.  İnovasyon, bir buluş içerebilir veya buluş içermeden de mevcut buluşların uygulamalarının değiştirilmesi şeklinde hayata geçirilebilir ve hedef kitlesine yönelik problemi çözerek finansal veya sosyal değeri gerçekleştirebilir.

Araştırma, yeni bilgi edinmeyi amaçlayan teorik, deneysel sistematik çalışmaları içerir. Araştırma, inovasyon sürecinin farklı aşamalarına teknolojik bilgi, çözüm v.b girdileri sağlayabilir. Örneğin ürünün üretilmesindeki teknolojik sorunumuzu çözebilir, ürüne yeni teknolojik fonksiyonel özellik kazandırmamızı sağlayabilir. Araştırma projeleri sonrasında oluşan teknolojik buluşlar -akıllı telefonlar, internet v.b- teknolojik inovasyonların gerçekleşmesine girdi sağlamışlardır. Ar-ge projesinin çıktısı, çoğunlukla bir buluştur. Amaçlanan teknolojinin bir prototip üzerinde gerçekleştiğini göstermek hedeflenmiştir. Bu çalışma ve projelerin sonucu erişilen yeni teknolojik seviye, bilgi, kazanım bir patent ile dünyaya duyurulabilir. Böylece buluş gerçekleşmiş, hedeflenen sonuca ulaşılmıştır fakat değer henüz gerçekleşmemiştir. ‘İNOVASYON ile DEĞER KATANLAR’ isimli kitabımda sıraladığım gibi, bilgisayarı Kondrad Zuse 1941 de bulmuştur. Ancak, inovasyonu gerçekleştiren İBM olmuştur. Aynı şekilde Norio Ogha  1980 de CD yi bulmuştur. Ancak İnovasyon Phlipps ve Sony tarafından gerçekleştirilmiş ve CD ler arabalarımıza, bilgisayarlarımıza katılmış ve her yerde müzik dinleyebilir hale gelinmiştir. Fraunhoufer Enstitütüsü 1988 yılında mp3 buluşunu gerçekleştirmesine rağmen yıllar sonra Apple bu buluşu önce mp3 çalar ile sonra akıllı telefonlara adapte ederek, değeri gerçekleştirmiştir. Böylece, çok sayıda alet (CD çalar), aparat (CD li cihazlar), malzemden (CD) kurtularak istediğimiz şarkıdan başlayarak istediğimiz kadar müziği depolayarak istediğimiz yerde hiç başka cihaz taşıma zorunda kalmadan sadece telefonlarımdan müzik dinleyebilir hale gelinmiştir.

Bu aşamada, değerin gerçekleşmesi ile ilgili önemli bir diğer konuya geçmek istiyorum. Değer nedir? Aklımıza para geliyor ve paraya bir değer atıf ediyoruz. Ancak; parasal değer yanında manevi değer, sosyal değer v.b farklı değerler var. Değerin tanımını, ‘bir şeyi önemli kılan, kıymet, bir şeyin değdiği karşılık, karar alınmasını sağlayan, paha’ olarak Türk Dil Kurumu açıklıyor.   Ne güzel tanım değil mi? Değerli kılan, kıymetli olan….

İnovasyon ile üretilen değer hem finansal veya sosyal bir değer olabilir. Değerin varlığı ancak hedeflenen ilgili taraflarca belirlenir. Bir yeniliğin değeri, farklı kullanıcı kategorileri veya belirli bir grup üreticiler, distribütörler ve tüketiciler tarafından farklı şekilde algılanabilir. İnovasyonun değeri, zaman içinde, ihtiyaçlar ve beklentiler belirlendiği ve yerine getirildiği oranda değişir. Genellikle de gelişim gösterir.  Temassız kredi kartlarının değeri ancak hijyen ihtiyacımız ortaya çıktığında pozitif şekilde algılanabilmiştir. Öncesinde arka cebimizden veya çantamızdan haberimiz olmadan para çekilebileceği korkusu ile negatif algılanan değer, pandemi dönemin de bizleri bulaşdan koruduğu için önemli bir pozitif değere dönüşmüştür.

İnovasyon, İyileştirme ve geliştirme projesi değildir. İyileştirme ve geliştirme projelerinin; mevcut ürün, hizmet, süreç, iş modelinin değişimi veya gelişimi ile sınırlı olması gerekir. Bu değişim veya gelişim projeleri  mevcut yaklaşımları, metod ve teknikleri, teknolojileri kullanarak gerçekleştirilir.  Halbuki İnovasyon  projesinde; ürün veya hizmetin, kullanılacak yaklaşım veya yöntemin veya teknolojinin en az birinin yeni olması zorunludur.

İnovasyon projelerinin risk katsayısı yüksektir, genellikle daha büyük belirsizlik koşulları altında gerçekleştirilirler.  Hedef kitlemizin zaman içerisinde değişen algısı ile buluşumuzun yarattığı değer değişir. Çok faydalı bir teknolojik buluş da olsa,  oluşturduğu değer gerçekleşmiş olamayabilir. Yüzyılın buluşu diye ABD Başkan’ı Bush tarafından tanıtılan GİNGER ne yazık ki, hedeflediği kişiler tarafından kullanılmamıştır. Ancak, İstanbul da MARTI isimli elektirikli scooter -kaykaylar inovasyonu gerçekleştirmiş durumdadır.  Ulaştırma bakanlığı MARTI lar için mevzuat hazırlamak zorunda kalmıştır. Teknolojik harika buluş olması, inovasyonun gerçekleşmesinin garantisi değildir.

İnovasyon süreçleri ar-ge süreçlerinden farklıdır. Arge süreçleri genellikle bilimsel analiz, tasarım, test v.b adımlardan oluşur iken, İnovasyon süreçleri İnovasyon fırsat analizi, kavram geliştirme, kavramı doğrulama, çözümü geliştirme ve değeri gerçekleştirme adımlarından oluşur. Bu süreçler; ar-ge süreçlerine göre daha çok sayıda kişi, bölüm, paydaş, kuruluş katılımı içerir. Aynı zamanda; İnovasyon süreçleri daha çok iterasyon gerektirir ve daha çok başa dönmeyi gerektirir.

Ar-ge projeleri; sistematik ve bilimsel disiplini çalışmayı ve veriye dayalı karar almayı gerektiren bir kültürü gerekli kılar iken, inovasyon kültürü; ‘hata’yı öğrenme fırsatı olarak görür ve varsayıma dayalı karar almayı önemser. Yine ar-ge kültürü, belirli disiplinlerden uzmanların bir arada olmasını ve çalışmasını zorunlu tutar iken, İnovasyon kültürü çok disiplini ve çeşitliliğe önem verir.

Ar-ge projeleri; disiplinli ve sistematik süreçler ile gerçekleştirilen, hedef ürün çıktısı odaklı, fikri hakları korunabilecek bir bilgi de üreten ve net tanımlı proje planı ile yönetilir. İnovasyon projesi, hedef kitlesindeki sosyal veya finansal değere odaklanan, deneysel, çoğunlukla kaotik süreçlerden oluşan, buluşa dayanmak zorunda olmayan, ancak planlı olarak yönetilen projelerdir.

İnovasyon projeleri, buluş ve ar-ge içermek zorunda değildir. Mevcut sektöründeki veya başka sektördeki özellik, teknolojiler ve yaklaşımları kullanarak hedef kitlenin bir sorununu çözer ve değer üretir. Uzaktan eğitim projesi, mevcut teknolojiyi kullanarak; pandemi sürecinde eğitim hizmetinin sürdürülmesi gibi çok önemli bir değer üreterek inovasyonu gerçekleştirmiştir.

Arge projelerinde hedef tarih net tanımlıdır. İnovasyon projelerinde ticarileştirme tarihi tahmin edilebilir, planlanabilir ancak netleştirilemez.

Arge projelerinde finanasal kaynak, bütçe net tanımlıdır. İnovasyon projelerinde bütçe  tahmin edilebilir, planlanabilir ancak netleştirilemez.

Arge projelerinde gelir beklentisi, net tanımlıdır. Fizibilitesi çok sayıda onaydan geçmiştir. İnovasyon projelerinde gelir ancak tahmin edilebilir, planlanabilir ancak netleştirilemez.

Arge projelerinde faaliyetler tanımlı bir bölüm veya proje ekibi ile gerçekleştirilir. İnovasyon projelerinde kuruluş içi ve dışı işbirlikleri gerekir.

İşte bütün bu sıraladığım farklılıklar nedeni ile, İnovasyon projeleri farklıdır. Ar-ge projeleri, yazılım projeleri, inşaat projeleri, yatırım projeleri gibi yönetilemez. Kendine has bilgi ve beceri gerektirir. İnovasyon yapmak istiyorum diyorsanız, İnovasyon projelerini gerçekleştirecek bilgi ve becerileri kazanmanızı tavsiye ederim.

Başarılar diliyorum. Bol yenilikçi günleriniz olsun….

Müjgan ÇETİN /İstanbul, Eylül 2020 Bizi sosyal medya hesaplarımızdan da takip edebilirsiniz.